Zeg het met kleur

schermkleuren printkleuren steun-/proceskleuren kleurencombinaties kleurenpsychologie

Een kleur op het scherm ziet er anders uit dan een afgedrukte kleur.
Voor een commerciële drukker is dat niet aanvaardbaar. Als een klant een kleurenafbeelding binnenbrengt en betaalt voor een kleurenafdruk, dan moet die afdruk gelijk zijn aan het origineel – dat ondertussen misschien eerst gekopieerd, dan bewerkt en dan opnieuw afgedrukt is.

Dus moet je iets weten van kleurtheorie.

RGB, kleurmodel van het licht

RGB verwijst naar de drie primaire lichtkleuren rood, groen en blauw. Ze kunnen elk 256 verschillende intensiteitsniveaus of helderheidswaarden hebben, van 0 tot 255.

Het RGB-model wordt ook het additieve primaire model genoemd, omdat de tint lichter wordt als je grotere hoeveelheden rood, groen en blauw licht toevoegt.

In fotografie wordt meestal met de RGB-code van kleuren gewerkt, bv. 255R 255G 255B voor wit of 0R 0G 0B voor zwart.
In webdesign wordt meestal de hexadecimale code gebruikt, bv. #FFFFFF voor wit of #000000 voor zwart.

Lichtkleuren mengen zich niet zoals je van verf verwacht:

Rood en groen op volledige intensiteit geeft geel (255R 255G 0B).
- Met minder rood krijg je geelgroen, met minder groen wordt het oranje.
Groen en blauw op volledige intensiteit vormt cyaan (0R 255G 255B).
- Variatie met de waarden geeft tinten turquoise, jade, hemelsblauw, zeegroen.
Blauw en rood samen geeft magenta (255R 0G 255B).
- Minder blauw geeft roze, minder rood en je krijgt paars.
Rood, groen en blauw op volle intensiteit geeft wit (255R 255G 255B), de helderste kleur in het zichtbare spectrum.
- Geen licht (0R 0G 0B) geeft zwart.

Het RGB-model is ideaal voor het bewerken van schermafbeeldingen: het biedt toegang tot het volledige bereik van 24-bits schermkleuren (3 kanalen van elk 8 bits).

Een handige kleurenkiezer is de color picker van W3Schools.

CMYK, kleurmodel van de printer

Onze ogen nemen pigmenten waar volgens het subtractieve kleurmodel. Zonlicht valt op een object en dat object absorbeert een deel van het licht en reflecteert de rest. De kleur die we zien is dat gereflecteerde licht; daar is dus een deel van afgetrokken (substractie) door absorptie in het object.
Pigmenten op een blad papier werken volgens deze methode.

Vandaar dat in een printer de subtractieve primaire kleuren cyaan, magenta en geel gebruikt worden: cyaan absorbeert alleen rood licht, magenta absorbeert alleen groen licht en geel absorbeert alleen blauw licht.

Met deze mengeling kan je echter geen zuivere donkere kleuren vormen: cyaan, magenta en geel samen op volle intensiteit geeft modderbruin. Daarom wordt zwart toegevoegd: zwart helpt schaduwen accentueren, donkere kleuren verdiepen – en natuurlijk heb je het nodig om echt zwart af te drukken.

De manier waarop kleuren gemengd worden in de CMYK-modus is in wezen het tegengestelde van de RGB-modus, alleen zijn pigmenten minder puur dan lichtkleuren.

Cyaan en magenta op volledige intensiteit geeft diepblauw.
- Minder cyaan geeft paars, minder magenta zachter blauw.
Vol magenta en geel geeft helderrood. Minder magenta geeft oranje, minder geel roze.
Geel en cyaan samen geeft heldergroen. Minder geel geeft blauwgroen, minder cyaan geelgroen.
Cyaan, magenta en geel op volle intensiteit geeft modderbruin.
Geen cyaan, magenta of geel geeft niets, geen enkele kleur: met een gewone printer kan je geen wit afdrukken!

Toevoegen van zwarte pigmenten aan een willekeurige andere tint maakt de kleur donkerder.

Als je werkt in CMYK-modus lijken alle kleuren matter: zeer heldere tinten uit de RGB-modus kunnen niet nagebootst worden in CMYK.

Meer uitleg over de kleurencirkel voor afdruk vind je bv. bij Don Bosco.

Andere kleurmodellen, zoals Lab van CIE

De kleurruimte Lab bevat alle kleuren van RGB en CMYK en is net zo snel als RGB.
In 1931 ontwikkelde de internationale kleurorganisatie Commission Internationale d’Eclairage (CIE) een kleurmodel dat in theorie elke afzonderlijke kleur bevat die het menselijk oog kan waarnemen. In 1976 werd dit het kleurmodel Lab.

De Lab-modus bevat drie kleurkanalen, één voor lichtsterkte (gelijk aan helderheid bij HSB) en twee voor kleurbereiken: kanaal a bevat kleuren van donkergroen (lage waarde) over grijs tot levendig roze. Kanaal b varieert van helder blauw (lage waarde) over grijs tot geelroze.
Vermenging van kleuren geeft lichtere tinten, lage lichtsterkte zorgt voor donkere kleuren.

Steun- en proceskleuren

Wat wordt nu in feite afgedrukt? Layoutapps zullen volgens een bepaalde formule trachten de schermkleuren (RGB) zo goed mogelijk om te zetten in gelijkaardige CMYK-kleuren en dat afdrukken. Maar de ene printer is ook de andere niet, zelfs CMYK-afdrukken kunnen van elkaar verschillen.

In dat verband spreken we van proceskleuren (process colours) en steunkleuren (spot colours).

Een proceskleur is – zoals de standaard stalen – een mengeling van percentages cyaan, magenta, geel en zwart.
- Zet de gebruikte procenten als nota voor de drukker in de witruimte rond de pagina en je krijgt normaal ongeveer de juiste tint.
- Deze procedure wordt gebruikt voor volkleurendruk, full colour print.
Een steunkleur is een kleur met een naam en een vastgestelde samenstelling die door de grafische industrie bepaald is en die je kan bekijken op een kleurenkaart.
- De Pantone-steunkleuren zijn de belangrijkste norm voor commerciële kleurendruk in het Westen. Ze zijn ideaal voor het maken van duotonen en voor een betaalbare kleurkeuze voor logo's bv.
- In het Verre Oosten wordt veel gebruik gemaakt van TOYO en DIC als standaard.
- Elke computertoepassing die zich op de markt voor kleur-prepress richt, ondersteunt Pantone.
- Pantonekleuren zijn vaak aantrekkelijker dan proceskleuren, maar voor elke steunkleur moet je de drukker apart betalen.

Meer uitleg vind je bv. bij Sirius Graphics.

Kleurencombinaties

Kleurencombinaties maken is een kwestie van smaak en smaken verschillen.
Wel kunnen sommige kleuren het heel goed met elkaar vinden, terwijl andere maar beter heel ver uit elkaars buurt blijven.

Hieronder drie manieren om harmonieuze kleurencombinaties te maken (bron: infotalia).

Contrast: Combineer je kleuren die tegenover elkaar op de kleurencirkel liggen, zoals blauw en oranje, dan werk je met contrast. Contrasterende kleuren zorgen voor spanning en dynamiek en gebruik je best in grotere ruimtes. Een combinatie voor durvers dus! Om de balans te bewaren kan je echter voor één hoofdkleur gaan en werken met subtiele kleuraccenten.
Contrast kan je ook bekomen door lichte en donkere kleuren te mengen of koude met warme tinten te combineren. Of wat dacht je bijvoorbeeld van een combinatie van fris waterblauw met knapperig chocoladebruin?
Harmonie: Als je kleuren mixt die iets gemeenschappelijks hebben of die in dezelfde lijn liggen dan krijg je harmoniërende kleuren.
Kies bv. voor kleuren die dezelfde intensiteit hebben, die dicht bij elkaar op de kleurencirkel liggen of die uit dezelfde kleurenfamilie komen.
Zo zijn rood en oranje of blauw en turkoois een winnend duo.
Wil je het nog wat interessanter maken dan kan je twee verschillende harmoniërende kleurenreeksen gebruiken of zorgen voor tegengestelde accenten. Combineer bijvoorbeeld een warme kleurenfamilie met koele accenten, of omgekeerd.
Toon op toon: Om een mooi effect te bekomen is het niet altijd nodig met verschillende kleuren te werken. Ook toon op toon tinten kunnen verrassend zijn.
Hierbij ga je uit van één kleur, die je nog kan accentueren door met lichte of donkere tinten van dezelfde kleur te werken.
Toon op toon zorgt voor harmonie, kalmte en rust. Hoe dichter de tinten bij elkaar liggen, hoe subtieler het resultaat.

Kleurenpsychologie

De keuze voor een kleur lijkt vaak subjectief, maar in feite associëren de meeste mensen bepaalde kleuren met bepaalde gevoelens. Zo is rood de kleur van de liefde, maar ook van de oorlog.
Webdesigners en marketeers spelen hierop in om hun site aantrekkelijk te maken.

UX Planet stelt het voor met onderstaande kleurenrechthoek: